Hastanemiz Çocuk Endokrinoloji Kliniği tarafından gerçekleştirilen etkinlikte, çocukluk çağı obezitesine dikkat çekildi.
Çocuk polikliniklerinde açılan stantta, Çocuk Endokrinoloji ekibi ve diyetisyenler tarafından çocuklarda sıklığı giderek artan obezite konusunda ailelere bilgilendirme yapıldı.
Obezite Nedir?
Obezite (Şişmanlık); Kişinin harcadığından fazla enerji alması ile vücuttaki yağ miktarının artması olarak tanımlanmaktadır. Çocuklarda fazla kilolu ya da obez tanımı yaşa ve boya göre olması gereken normal kilonun üzerinde olmak anlamına gelmektedir. Çocuklarda obezite sıklığı giderek artmakta olup, ülkemizde her 4-5 çocuktan birinde kilo fazlalığı bulunduğu bildirilmektedir. Çocukluk çağında obez olmak sadece ilerdeki pekçok hastalığa zemin hazırlamakla kalmaz, çocuğun içinde bulunduğu yaşlar için de tehlike oluşturur.
Obeziteye Yol Açan Nedenler Nelerdir?
Ebeveynlerden birinin veya her ikisinin obez olması halinde çocuğun obez olma riski artmaktadır. Obezite çocukluk çağında çoğunlukla aşırı yemek yeme ve hareketsizliğe bağlıdır. Bir kısım çocukta ise obeziteye neden olabilecek genetik ve hormonal bozukluklar saptanabilir. Anne sütü ile beslenme süresi önemlidir; özellikle ilk 6 ay daha etkili olmak üzere 9 aya kadar annesütü ile beslenen çocukların daha az oranda obez oldukları bildirilmiştir. Çocukluk çağında keyif verici ve alışkanlık yapan gazlı şekerli içeceklerin tüketimi obezite riskinin artmasına yol açmaktadır. Aile içi yanlış beslenme alışkanlıkları, hareketsiz yaşam tarzı, ekran başında uzun zaman geçirmek, yetersiz uyku, sosyal ve ekonomik sorunlar da obeziteye yol açan nedenler arasında sıralanabilir.
Obez Çocuk Neden Doktora Başvurmalıdır?
Obezite başlı başına bir hastalık olabileceği gibi, başka bir hastalığın bulgusu da olabilir. Bu nedenle obez çocuk erken dönemde doktora getirilmelidir.
Obeziteye eşlik eden hastalıklar şöyle sıralanabilir:
• Obezite, insülin yüksekliği, insülin direnci ve nihayetinde tip 2 Şeker hastalığına yol açabilir. İnsülin salgılanmasının artmasına bağlı koltuk altı, boyun gibi derinin kıvrımlı bölgelerinde renk koyulaşması görülebilir.
• Kan yağları (kolesterol) yüksekliği, karaciğerde yağlanma ve siroza yol açabilir.
• Obez çocuklarda tansiyon yüksekliği (hipertansiyon) görülebilir ve ilerleyen yaşlarda kalp-damar hastalıkları ortaya çıkabilir (kalp kasında kalınlaşma, kalbin yapısında ve işlevinde
bozulma olması, damarların yağlanması, nabız ritminin bozulması gibi).
• Safra taşı ve safra kesesi hastalıkları, mideden yemek borusuna geri kaçış olması (reflü hastalığı) görülebilir.
• Eklemlere aşırı yük binmesi ile düztabanlık, bacaklarda eğrilik oluşumu, diz ekleminde aşınma, kalça ekleminde kıkırdak kaymasına bağlı ağrı-yürüme bozukluğu gibi ortopedik problemler oluşabilir.
• Migren benzeri baş ağrısı, kafa içi basınç artışı, beyinde yalancı tümör sendromu gelişebilir.
• Obeziteye bağlı olarak kız çocuklarında erken ergenlik, aşırı kıllanma, adet düzensizliği, polikistik over sendromu görülebilir. Erkek çocuklarda ise fazla kilo ergenlik gecikmesine ve meme büyümesine neden olabilmektedir.
• Astım, uykuda kısa süreli nefes durması (uyku apnesi) gibi solunum problemleri oluşabilir. Obezitede uyku süresinin ve uyku kalitesinin azaldığı bilinmektedir.
Gece uykusunu iyi alamayan çocuklarda öğrenme bozuklukları, bir konuya odaklanamama, okul başarısında düşüklük görülebilmektedir.
• Uyku bozukluğu yaşayan çocuklar gece idrar kaçırabilirler.
Sağlıksız beslenmenin sonucu olan kabızlığın ve bozulmuş duygu durumunun birlikteliği bazı çocuklarda istemsiz kaka kaçırmaya da neden olabilir.
• A, B, D ve B12 vitamini, çinko ve folik asit eksikliği gibi mikrobesinlerin eksikliği görülebilir.
• Ciltte mikroplu yaralar oluşması kolaylaşır. Koltuk altında, kasıklarda, meme altında sivilceye benzeyen çıbanımsı yaralar görülebilir.
• Böbreklerde kanın süzüldüğü kılcal damar yumağında bozukluk ve gece idrar kaçırmalar oluşabilir.
• Obez çocuklarda yaşla birlikte bazı kanserlerin görülme riski artmaktadır. Erişkin yaşta meme, rahim, yumurtalık, kalın bağırsak ve prostat kanserleri görülebilir.
Şişmanlıkta en sık görülen psikolojik sorun olan depresyona yol açabilir.
Ergenlikte beden imajı ile aşırı meşgul olma hali normal bir durumdur, ancak obezlerde bu uğraşın arttığı ve bozulmuş beden algısı olduğu bilinmektedir.
Erken çocukluk yaşlarından itibaren aile içinde yanlış beslenme alışkanlıklarının edinilmesi, anne ve babanın beslenme konusunda yanlış tutumları, yemeğin bir ödül veya ceza olarak kullanılması, tüm aile fertlerinin aynı sofrada yemek yeme alışkanlığının olmaması ,çocuğu susturmak amacıyla abur-cubur verilmesi gibi pek çok neden çocuğu aşırı yemeye sevk edebilir. Küçük yaşlarda doğru beslenme alışkanlıkları edinemeyen,
isteklerini erteleyebilme ve kurallara uyabilme becerileri kazanamayan çocuklarda aşırı yeme dürtüsünü kontrol edememe gelişir.
Aile içi önlemler:
Doğumdan sonra en az 6 ay olmak üzere ilk 1 yaşta bebeğin anne sütü alması sağlanmalıdır.
Bebeklik döneminde hızlı kilo almak okul çağında obezite gelişimini için haberci olabilir, bu nedenle hızlı kilo alan bebeklerin uzman hekimlerce dikkatle izlenmeleri sağlanmalıdır. Uyku süresinin azlığı ile obezite arasında ilişki bulumaktadır. Yaşa uygun yeterli uyku süresi sağlanmalıdır.
Damak zevki ve sağlıklı beslenme alışkanlıkları erken yaşta aile içinde kazanılmaktadır. Bu nedenle anne-babaların ve ailenin diğer bireylerinin kendi beslenme tarzları ve hareketleri ile çocuklarına doğru örnek olmaları gerekir.
Aile sofralarının kurulması ve beraberce akşam yemeği yenmesi, özellikle 2-7 yaş arası çocuklara şekerli ve gazlı içeceklerin verilmemesi, çocuğun yaşına uygun dengeli beslenme planının yine yaşına uygun porsiyonlarla verilmesi sağlanmalıdır. Lifli gıdalar ve tam tahıl ürünlerinin tüketilmesi teşvik edilmelidir. Şekerli, gazlı içecekler, yüksek enerjili
içecek ve gıdalar, hazır gıdalar, ayaküstü hızlı tüketilen gıda ların tüketimi engellenmelidir.
3
• Özellikle kahvaltı olmak üzere öğün atlanmamalıdır.
• Televizyon ve bilgisayar- tablet başında hareketsiz geçirilen süre günlük iki saat ile kısıtlanmalı, televizyonda yiyecek, içecek, abur-cubur reklamlarına maruziyet önlenmelidir.
• Her gün 30-60 dakika süre ile hafif-orta düzeyde fiziksel aktivite (hızlı yürüme, koşma, ip atlama, bisiklet, dans etme) yapılmalıdır.
Sağlıklı Beslenme Nasıl Olmalıdır?
Tüm Çocuklarda
• Güne mutlaka kahvaltı edilerek başlanmalıdır.
• Yağlı, karbonhidratlı, hızlı atıştır malıklar tercih edilmemelidir.
• Gazlı içeceklerden, hazır meyve sularından ve abur cubur yemeklerden kaçınılmalıdır.
• Hızlı, çiğnemeden yemek yeme engellenmelidir.
• Televizyon ve bilgisayar oyunları sırasında yemek yenmemelidir.
• Öğün atlanmamalıdır.
• Et ve süt ürünleri, sebzeler, meyveler dengeli bir şekilde tüketilmelidir.
• Yiyecekler okulda ya da evde ödül olarak kullanılmamalıdır.
• Tek başına çocuğun beslenmesinin sağlıklı olması beklenemez.
Aile bireylerinin toplu olarak sağlıklı beslenme ilkelerine uymaları gereklidir.17
Günlük yaşam içerisinde hareketli olmak konusunda ebeveynler özendirici olmalı, örnek olduklarını unutmamalıdır.
• Aerobik ve düzenli yapılan egzersiz yağ metabolizması üzerinde çok etkilidir.
• Egzersizin 20.dakikasından sonra aerobik yakım (yağ yakma) başladığından en az 30 dk.’lık sürelerle spor yapılmalıdır.
• Egzersiz seçimi öncesinde mutlaka doktor kontrolü gereklidir. Egzersiz kapasitesi gerçekten düşük olabilir.
• Zorlayıcı değil, özendirici olunmalıdır.
• Obez çocuklar özellikle bireysel ve yarışımlı olmayan spor dallarına yönlendirilmelidir.
Obez çocukların, spor sırasında normal bireylere oranla daha fazla yaralanma riski altında oldukları bilinerek güvenlikleri sağlanmalıdır.
Ailece Sağlıklı Yaşam Alışkanlığını Nasıl Edinebilirim?
Obeziteden korunmak ve sağlıklı kalabilmek için çaba sarfetmek gerektiğini biliyorum. Evde biz büyüklerin çocuklara örnek oluşturarak onların davranışlarını büyük ölçüde etkilediğimizin farkındayım. Çocuklar gördüklerinden etkilenir, öğrenirler.
Anne-baba olarak nelerin farkındayım , ne yapmalıyım? Her gün sabah kalkma ve akşam yatma saatlerini düzenlemeliyim. Çok geç kalkma ve çok geç yatmanın büyümeyi bozduğunu, obezi- teye katkı sağladığını biliyorum. Her gün düzenli kahvaltı, öğle yemeği ve akşam yemeği yenmesini sağlamalıyım. Öğün atlamak çocuklarda büyüme gelişmeyi bozuyor ve obeziteye zemin hazırladığının bilincindeyim.
Kaynak: Çocuk Endokrinolojisi ve Diyabet Derneği